"W ubiegłym miesiącu zmarła nasza mama, nie pozostawiła ona majątku, a jedynie długi. W mieszkaniu mamy znaleźliśmy wezwania z firmy windykacyjnej o zapłatę długów, które w sumie wynoszą około 20.000 zł i pochodzą z nie spłaconych pożyczek. Nasz ojciec od dawna nie żyje. Razem z siostrą obawiamy się, że wkrótce pojawi się u nas windykator i zażąda spłaty długów naszej mamy. Nasza sytuacja materialna jest trudna, oboje mamy na utrzymaniu dzieci w wieku szkolnym, a zarabiamy niewiele. Co robić aby nie płacić długów o których mama nas nie informowała?"
W skład masy spadku wchodzą prawa i obowiązki zmarłego czyli tzw. aktywa i pasywa (art. 922 par. 1 kodeksu cywilnego). Tak więc pasywa czyli długi podlegają dziedziczeniu na tych samych zasadach co aktywa. W opisanym przypadku objęcie minusowej schedy następuje na zasadach dziedziczenia ustawowego (art. 931 par. 1 k.c.) Spadek dziedziczą wyłącznie dzieci spadkodawczyni.
Jedynym wyjściem z patowej sytuacji jest odrzucenie spadku. W tym celu rodzeństwo powinno udać się do kancelarii prawnej lub notariusza, aby złożyć stosowne oświadczenie i wyzbyć się spadku, a zatem długu, po czym nie będą się oni obawiać wizyty windykatora albo komornika. Spadkobierca, który
spadek odrzucił zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku (art. 1020 k.c.).
Ale to nie koniec problemu, spadkobiercy mają dzieci. Zachodzi więc efekt domina - w miejsce dzieci spadkobiercy wchodzą jego wnuki. Kłopot jest gdy dziecko jest niepełnoletnie konieczna jest zgoda sądu opiekuńczego na złożenie oświadczenia woli, a postanowienie sądu trzeba uzyskać bardzo szybko.
Największa trudność w skutecznym przeprowadzeniu odrzucenia spadku polega na dokonaniu wszystkich czynności w bardzo krótkim terminie, t.j. w okresie 6 miesięcy (art. 1015 par. 1 k.c.). Termin ten liczony jest zwykle od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania, czyli o dacie śmierci spadkodawcy. Takowa tożsamość nie zachodzi gdy spadkobierca był przekonany, że są inne osoby, które mają pierwszeństwo dziedziczenia, co nie nastąpiło, np. brat spadkobiercy nie wiedział, że dzieci spadkobiercy odrzuciły spadek (vide uchwała Sądu Najwyższego syg. III CZP 75/90).
Szczególną ostrożność należy zachować gdy spadkobierca prowadził działalność gospodarczą - urząd skarbowy może dochodzić zapłaty nie zapłaconych podatków nawet od małoletnich dzieci zmarłego rodzica (vide wyrok WSA w Bydgoszczy syg. I SA/Bd 875/09) .
Świętosław Fortuna - radca prawny
